Różeniec górski coraz śmielej toruje sobie drogę w świecie ogólnodostępnych suplementów. Już od co najmniej kilku dekad roślina ta jest poddawana wielostronnym badaniom. Czym jest rhodiola rosea, gdzie występuje i jakie właściwości lecznicze przejawia?

Rhodiola rosea – co to za roślina?

Rhodiola rosea, czyli różeniec górski, to niewielka bylina o łukowanych, gęsto porośniętych liśćmi łodygach sięgających nie więcej niż 40 cm wysokości. Jej kwiaty zyskują żółtą barwę i tak ściśle do siebie przylegają, że tworzą kwiatostan przypominający kształtem baldachim. Roślina jest rozpowszechniona w górskich obszarach Europy (Islandia, Wyspy Brytyjskie, Skandynawia), w północnej i centralnej Azji (przede wszystkim na Syberii) oraz na Alasce, w Kanadzie i w północnych Stanach Zjednoczonych. W Polsce pojawia się jedynie w szczelinach skalnych w Sudetach i Karpatach, a jej uprawę praktykuje się w naszym kraju od początku lat 80. ubiegłego wieku.

Nazwa rhodiola rosea wywodzi się od greckich słów ‘rodia’ lub ‘rodion’, co nawiązuje do różanego zapachu rośliny lub różowej barwy wnętrza jej kłączy po ususzeniu. Właśnie temu różeniec zawdzięcza jedną ze swoich potocznych nazw, tj. ‘różany korzeń’. Tradycja ludowa zna różeniec także pod nazwą ‘złoty korzeń’, co nawiązuje do zewnętrznych części rośliny, które połyskują po oczyszczeniu. Z kolei ze względu na naturalne siedliska rośliny w obszarach arktycznych określa się ją mianem ‘arktycznego korzenia’. Już ta wielość obiegowych nazw uzmysławia, że różeniec od lat był z przekonaniem stosowany w tradycyjnej medycynie ludowej. Funkcjonował tam przede wszystkim – i ta jego funkcja jest wykorzystywana po dziś dzień – jako środek zwiększający fizyczną i psychiczną wytrzymałość organizmu.

Skład chemiczny różeńca górskiego

W składzie różeńca górskiego wyróżniono kilka grup czynnych związków chemicznych, które zapewniają roślinie bogactwo właściwości leczniczych. Mowa między innymi o następujących substancjach:

  • fenylopropanoidy (to one determinują podstawowe właściwości farmakologiczne różeńca)
  • flawonoidy
  • fenolokwasy
  • monoterpeny i in.

Skuteczny adaptogen

Różeniec górski jest ponadto uznawany za jedną z najważniejszych roślin adaptogennych. Adaptogeny – jak sugeruje ich nazwa – to substancje, które pomagają naszemu organizmowi poradzić sobie z trudnymi i zmiennymi warunkami środowiskowymi (chodzi o wielorakie czynniki: fizyczne, chemiczne, stresory, warunki klimatyczne i pogodowe i in.) Dokładniej mówiąc, roślina może zostać uznana za adaptogen, jeśli spełnia jednocześnie 3 warunki:

1) wpływa na wzrost odporności organizmu na fizyczne, chemiczne i biologiczne czynniki środowiskowe;

2) normalizuje pracę organów i układów organizmu;

3) jest nietoksyczna i nie zakłóca pracy organizmu. Różeniec zajmuje przy tym szczególne miejsce wśród adaptogenów – jako jedyny w tej grupie przejawia właściwości kardioprotekcyjne oraz długofalowo podnosi fizyczną wydajność organizmu.

Różeniec górski – podstawowe właściwości

1. Działanie stymulujące i ochronne na ośrodkowy układ nerwowy. Pozytywne oddziaływanie różeńca górskiego na ośrodkowy układ nerwowy wynika przede wszystkim ze zdolności tej rośliny do stymulacji noradrenaliny, dopaminy i serotoniny oraz do polepszania przepuszczalności bariery krew-mózg. Wpływa to korzystnie na nastrój oraz złagodzenie objawów występujących m.in. przy depresji. Polepszeniu ulegają ponadto ogólne funkcje kognitywne: myślenie, ocenianie, analizowanie informacji, planowanie, uczenie się, zdolność do koncentracji oraz funkcjonowanie pamięci (kodowanie, sortowanie czy przechowywanie). Jako adaptogen różeniec górski chroni komórki mózgu przed szkodliwym wpływem stresorów, przy czym nie tylko zapewnia on bieżącą ochronę przed niepożądanymi czynnikami zewnętrznymi, lecz także działa długofalowo, przyczyniając się do zbudowania odporności organizmu na stres i rozwinięcia mechanizmów samoregulacji.

2. Wsparcie wytrzymałości i działanie przeciwzmęczeniowe. Różeniec górski stanowi wsparcie nie tylko dla osób pracujących umysłowo. Roślina zwiększa zdolność do wykonywania zadań fizycznych oraz przyspiesza regenerację organizmu po wyczerpującym wysiłku. Co istotne, w odróżnieniu od innych adaptogenów różeniec górski organizmu nie powoduje nagłego spadku zdolności do pracy po pierwszym wzroście wydajności.

3. Działanie przeciwutleniające. Różeniec górski jest silnym antyoksydantem, co oznacza, że chroni nasz organizm przed niebezpiecznym zjawiskiem stresu oksydacyjnego. Jest to taki stan w organizmie, w którym ilość szkodliwych wolnych rodników (oksydantów) przewyższa ilość „neutralizujących” je antyoksydantów (przeciwutleniaczy).

4. Działanie kardioprotekcyjne. To już kolejna cecha różeńca górskiego, która wyróżnia go w grupie adaptogenów. Rhodiola rosea chroni przed uszkodzeniami serca i naczyń krwionośnych wywołanymi przez czynniki stresowe (w tym także zjawisko stresu oksydacyjnego), powiększa zasoby energetyczne mięśnia sercowego i zmniejsza ryzyko arytmii.

Źródła:

- T. Wolski, T. Baj, A. Ludwiczuk, K. Głowniak, G. Czarnecka, Rodzaj Rhodiola – systematyka, skład chemiczny, działanie i zastosowanie oraz analiza fitochemiczna korzeni dwu gatunków różeńca: Rhodiola rosea L. oraz Rhodiola quadrifida (Pall.) Fish et Mey, „Postępy Fitoterapii” 2008, nr 1, s. 2–14.

- A. Tajer, Rhodiola rosea L. jako przykład rośliny adaptogennej, „Annales Academiae Medicae Silesiensis” 2011, t. 65, nr 4, s. 77–82.

- A. Panossian, G. Wikman, J. Sarris, Rosenroot (Rhodiola rosea): Traditional use, chemical composition, pharmacology and clinical efficacy, “Phytomedicine” 2010, t. 17, nr 7, s. 481–493.

- R. P. Brown, P. L. Gerbarg, Z. Ramanazov, Rhodiola rosea, “A Phytomedical Overwiew. Herbal Gram” 2002, nr 56, s. 40–52.

- F. Khanum, A. Singh Bawa, B. Singh, Rhodiola rosea: A versatile Adaptogen, “Comprehensive Reviews in Food Science and Food Safety” 2006, t. 4, nr 3, s. 55–62.