Jak podaje WHO, choroby sercowo-naczyniowe (CVD, cardiovascular disease) są główną przyczyną śmierci na świecie, rocznie zabierając średnio 17,9 miliona ludzi. Ponadto, przeszło 80% zgonów z powodu CVD to zgony wywołane atakami serca oraz udarami, a ok. 1 na 3 z tych śmierci następuje przedwcześnie, tj. przed 70 rokiem życia. Z rozpoczęciem walki o zdrowe serce nie powinniśmy więc zwlekać.

Choroby serca – co je powoduje?

By najlepiej opiekować się swoim sercem trzeba poznać jego największych wrogów. Badanie Global Burden of Disease (GBD, Globalne Obciążenie Chorobami) wyróżnia najważniejsze środowiskowe, metaboliczne oraz behawioralne czynniki ryzyka wystąpienia chorób serca i chorób naczyniowych. Znajdziemy wśród nich m.in. następujące faktory:

  • Jedną z najwyższych lokat na liście czynników odpowiedzialnych za zgony z przyczyn sercowo-naczyniowych na świecie zajmuje wysokie ciśnienie tętnicze. Dostrzeżono silny związek tego czynnika z chorobą niedokrwienną serca oraz udarem mózgu. Problem ten w ostatnich czasach narasta na sile – zwłaszcza w kontekście starzenia się społeczeństwa.
  • Ryzyko związane z dietą – wymienia się tutaj zarówno globalne niedostateczne spożycie pożądanych ze względu na serce produktów (warzywa, owoce, rośliny strączkowe, kwasy omega-3, pełne ziarna i in.), jak i nadmierną konsumpcję niezdrowej żywności (np. czerwone mięso, sód, napoje słodzone cukrem). Warto tutaj przede wszystkim zwrócić uwagę na niebezpieczeństwa związane z nadmiarowym spożywaniem sodu, którego najpopularniejszym źródłem jest sól kuchenna i produkty ją zawierające.
  • Zanieczyszczenie powietrza – zwłaszcza w postaci wysokiego stężenia pyłu zawieszonego o średnicy aerodynamicznej mniejszej niż 2,5 µm (PM2,5). To zjawisko uznaje się za jeden z głównych środowiskowych czynników ryzyka dla przedwczesnej choroby sercowo-naczyniowej i umieralności.
  • Tytoń – piąty wiodący czynnik ryzyka wystąpienia CVD. UWAGA! Nie chodzi wyłącznie o czynne spożywanie tytoniu, lecz także np. o bycie biernym palaczem!
  • Do rozwoju chorób serca przyczynia się też niski poziom aktywności fizycznej, determinujący między innymi niższą wydolność układu krążenia i układu oddechowego.
  • Duże spożycie alkoholu – może prowadzić m.in. do nadciśnienia czy arytmii, a także do podniesienia poziomu cholesterolu. Niezwykle łatwo również zapomnieć o nieobojętności alkoholu dla optymalnego bilansu energetycznego naszej diety – kieliszek wina to nawet do 150 kcal.

Podstawowa zasada, jak nietrudno się domyślić, jest prosta: aby uniknąć chorób serca, należy zlikwidować (lub przynajmniej zminimalizować) poszczególne ryzyka schorzeń serca. Na zmianę nigdy nie jest ani za późno, ani… za wcześnie. Oznacza to – z jednej strony – że już rok od zaprzestania palenia papierosów ryzyko chorób serca spada o połowę! Z drugiej strony – musimy pamiętać, że na stan i zdrowie naszego serca pracujemy latami i powinniśmy o nich myśleć znacznie wcześniej niż przed wejściem do grupy ryzyka wynikającej z wieku – tj. osiągnięciem 55 roku życia w przypadku kobiet i 45 – w przypadku mężczyzn. Po przekroczeniu tego wieku powinniśmy być szczególnie zmotywowani do poddawania się badaniom profilaktycznym (m.in. EKG, echo serca, badanie wysiłkowe).

Objawy chorego serca

Pod określeniem chorób serca rozumiemy cały szereg schorzeń, z których każde charakteryzuje się własnym szczegółowym profilem. Poniżej prezentujemy ogólną listę, która powinna nas zaapelować w kontekście możliwych nieprawidłowości w funkcjonowaniu naszego serca:

  • zmęczenie (zwłaszcza chroniczne)
  • skłonność do częstej zadyszki (choćby przy wychodzeniu po schodach)
  • zawroty głowy
  • bezdech senny
  • zmniejszone libido
  • obrzęki nóg i in.

Źródła:

[1] https://www.who.int/health-topics/cardiovascular-diseases#tab=tab_1 [data dostępu: 20.04.2023]

[2] B. Ślusarska, Zachowania zdrowotne w prewencji ryzyka sercowo-naczyniowego, „Folia Cardiologica Excerpta” 2012, t. 7, nr 1, s. 51–59, dostępny w internecie: https://journals.viamedica.pl/folia_cardiologica/article/viewFile/23581/18767 [data dostępu: 20.04.2023].

[3] https://pacjent.gov.pl/zapobiegaj/na-zdrowe-serce [data dostępu: 20.04.2023]

[4] https://akademia.nfz.gov.pl/profilaktyka/choroby-kardiologiczne-gdy-serce-zawodzi/ [data dostępu: 20.04.2023]