FOMO z angielskiego oznacza „fear of missing out”, co możemy – najprościej i w dużym uogólnieniu – tłumaczyć jako lęk przed odłączeniem, wypadnięciem z obiegu czy utratą poczucia „bycia na bieżąco”. To obawa, że nie dotrą do nas informacje znane „wszystkim dookoła”. Co to dokładnie jest FOMO i co o nim mówią specjaliści? Kogo ten problem dotyka najbardziej i jak sobie z nim radzić?

FOMO – jeszcze o definicji

Przyjmuje się, że po raz pierwszy określeniem tym posłużył się Dan Herman w połowie lat 90. ubiegłego wieku, przez FOMO rozumiejąc „obawę przed niewykorzystaniem wszystkich i dostępnych możliwości i jednoczesną utratę spodziewanej radości, związanej z wyczerpaniem wszystkich tych możliwości”[1]. Pierwotnie ten termin nie był jeszcze łączony z nowymi mediami, dzisiaj – funkcjonuje on przede wszystkim właśnie w tym kontekście. FOMO można też tłumaczyć – w ślad za Andrew K. Przybylskim, autorem najczęściej przywoływanej definicji – jako „wszechogarniający lęk, że inne osoby w danym momencie przeżywają bardzo satysfakcjonujące doświadczenia, w których ja nie uczestniczę” [2]. Najogólniej rzecz ujmując, FOMO można nazwać strachem „przed utratą okazji do uczestnictwa w wydarzeniach kulturalnych czy towarzyskich” [3], a kluczowe w rozwoju tego zjawiska okazują się media społecznościowe. Podstawową potrzebą psychologiczną, która stoi za FOMO jest potrzeba przynależności [4]. 

 

FOMO wśród Polaków 

Zjawisku „fear of missing out” od ponad dekady przyglądają się pod różnymi kątami reprezentanci wielu dyscyplin naukowych: począwszy od psychologów, przez ekonomistów, psychiatrów, informatyków, specjalistów od komunikacji czy zdrowia publicznego, po przedstawicieli informacji naukowej i bibliotekoznawstwa czy nauk o środowisku i ekologii [5]. W 2018 roku ruszył projekt badawczy „FOMO. Polacy a lęk przed odłączeniem”, który gromadzi interdyscyplinarny zespół badaczy [6]. Celem ww. projektu jest też działalność popularyzatorska, upowszechnianie wiedzy o zjawisku „fear of missing out” i zwiększanie świadomości dotyczącej higieny cyfrowej. Zespół publikuje ponadto roczne raporty dotyczące FOMO wśród Polaków. W najnowszej publikacji za rok 2022 (badanie przeprowadzono wśród internautów powyżej 15 roku życia) czytamy m.in.: w ubiegłych latach wzrósł udział kobiet wśród osób sfomowanych, wysoki poziom FOMO najczęściej odczuwają najmłodsze grupy respondentów (zwłaszcza osoby w przedziale wiekowym 15–19 lat), ale można zauważyć, że poziom lęku przed odłączeniem rośnie także w kolejnych grupach wiekowych. FOMO staje się więc problemem coraz starszych osób [7]. 

 

Jak sobie radzić z FOMO? Parę słów o higienie cyfrowej

Omawiane tutaj zagadnienie zagarnia coraz szersze wpływy we współczesnym społeczeństwie. Już ta podstawowa wiedza może okazać się użyteczna w walce z negatywnymi skutkami FOMO. Co jeszcze możemy zrobić? [8]

 

  • Warto, po pierwsze, spróbować w odmienny sposób niż przy użyciu nowych mediów zaspokajać swoją potrzebę przynależności – zatroszczyć się o relacje w „świecie rzeczywistym”, pielęgnować empatię i uważność w kontaktach z innymi, postarać się spędzać czas z rodziną czy znajomymi bez obecności mediów. Można w tym celu przygotować listę rozrywek „analogowych” – gra w statki na papierze, planszówki, spacery, wspólne gotowanie i wiele, wiele innych. Warto do takich aktywności włączać także najmłodszych, jeszcze na długo zanim dostaną oni swój pierwszy telefon czy tablet. 
  • Po drugie, warto świadomie wytyczyć własne szlaki, którymi będziecie się po poruszać po świecie informacji i mediów. Dobrze wprowadzić priorytetyzację – tematów, stron czy form przekazu informacji, po które będziecie sięgać. Nie musicie wiedzieć wszystkiego. Może warto czasem dać pierwszeństwo własnym pasjom? Albo w jakimś temacie ograniczyć się tylko do czytania i przykładowo nie oglądać już filmów? Albo co byście powiedzieli na środy wolne od krótkich filmików?
  • Po trzecie, dobrym pomysłem jest przemyślenie czasu i miejsca, w których korzystacie najczęściej z internetu. Czy macie stałe pory (lub sytuacje, np. rodzinne obiady), w których bezwzględnie rezygnujecie ze sprzętu? Jeśli nie, to warto dołączyć takie chwile do swojej rytyny. Jeśli nie jest to możliwe, to chociaż postarajcie się wyciszać telefon lub wyłączać powiadomienia. 
  • Po czwarte, obserwujcie swoje emocje, bądźcie uważni na odczucia, które towarzyszą wam w konkretnych momentach podczas korzystania z internetu. Jakie emocje wywołują w was napływające informacje? Z którymi treściami trudno jest się wam uporać? A może to forma przekazu sprawia wam trudność? Postarajcie się najpierw uważnie zidentyfikować takie obszary, a następnie – świadomie unikać określonych treści w internecie.
  • Po piąte, nie wierzcie wszystkim informacjom zamieszczanym w sieci, pamiętajcie, że wizerunki waszych znajomych na portalach społecznościowych to często niezwykle świadome i selektywne autokreacje, do których nie powiniście się porównywać. 

 

Źródła:

[1] A. Jupowicz-Ginalska, J. Jasiewicz, M. Kisilowska, T. Baran, A. Wysocki, Fomo. Polacy a lęk przed odłączeniem, Warszawa 2018, s. 4. Dostępny online: https://www.wdib.uw.edu.pl/attachments/article/1992/FOMO.%20Polacy%20a%20lęk%20przed%20odłączeniem%20-%20raport%20z%20badań.pdf, data dostępu: 15.04.2023.

[2] Tamże, s. 6.

[3] Tamże, s. 6–7.

[4] Tamże, s. 7.

[5] A. Jupowicz-Ginalska, M. Kisilowska-Szurmińska, K. Iwanicka i in., Fomo 2022. Polacy a lęk przed odłączeniem, Warszawa 2022, s. 7–8. Dostępny online: https://fomo.wdib.uw.edu.pl/do-pobrania/, data dostępu: 15.04.2023.

[6] Zob. stronę projektu: https://fomo.wdib.uw.edu.pl [data dostępu: 15.04.2023].

[7] A. Jupowicz-Ginalska, M. Kisilowska-Szurmińska, K. Iwanicka i in., Fomo 2022. Polacy a lęk przed odłączeniem, Warszawa 2022, s. 16–18.  Dostępny online: https://fomo.wdib.uw.edu.pl/do-pobrania/, data dostępu: 15.04.2023.

[8] Lista porad sporządzona na podstawie: tamże, s. 62–66. Tutaj także dalsze rekomendacje.