Dopamina obok serotoniny czy endorfin należy do grupy określanej potocznie „hormonami szczęścia”, które – zgodnie ze swoją nazwą – zapewniają nam dobre samopoczucie i zadowolenie. Szczegółowe mechanizmy działania każdego z „hormonów szczęścia” są jednak znacznie bardziej skomplikowane i wzajemnie zróżnicowane. Czym więc jest dopamina? Jak działa? Oraz jakie zagrożenia dla organizmu pociąga za sobą jej niedobór lub nadmiar?

Dopamina – co to takiego?

Jaką rolę pełni w organizmie? Dopamina została odkryta w latach 50. ubiegłego wieku (przez Kathleen Montagu) jako wyjściowy produkt w produkcji noradrenaliny. Funkcje dopaminy w organizmie szybko jednak okazały się znacznie szersze. Definiuje się ją obecnie jako jeden z neuroprzekaźników katecholaminowych, powstających w mózgu i odpowiedzialnych za przekazywanie informacji między komórkami nerwowymi oraz z komórek nerwowych do innych części ciała. Dopamina odgrywa kluczową rolę w regulowaniu wielu procesów w organizmie. Warto tutaj wymienić m.in.: poruszanie się, koordynację ruchową, utrzymywanie postawy ciała, zapamiętywanie, uczenie się, utrzymywanie uwagi, regulacja stanów snu i czuwania i in. Dopamina wykazuje także duży wpływ na interpretowanie emocji i wytwarzanie reakcji na stres. Szeroko opisano ponadto znaczenie tego neuroprzekaźnika dla procesów motywacyjnych (związanych z tzw. układem nagrody), w tym – udowodniono związek dopaminy z wytwarzaniem tzw. „poczucia przyjemności”, które z kolei jest odpowiedzialne za rozwój uzależnień.

Niedobór dopaminy

Odchylenia w ilości dopaminy wiążą się z konkretnymi schorzeniami. Niedobór dopaminy (a ściślej mówiąc – obniżenie przewodzenia dopaminergicznego) jest obserwowane m.in. w przebiegu choroby Parkinsona (szacuje się tutaj spadek stężenia dopaminy nawet o ok. 90%). Chorzy cierpią na upośledzenia ruchowe, spowolnienie, zubożenie mimiki, drżenie spoczynkowe i in. Niedobór dopaminy można zauważyć także u dzieci i dorosłych ze zdiagnozowanym zespołem nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD). Deficyty w występowaniu tego neuroprzekaźnika przyczyniają się do powstawania trudności w obszarze motywacji, obierania celu i projektowania drogi do jego osiągnięcia, odczuwania satysfakcji ze zrealizowanego zamierzenia (a więc procesów związanych w układem nagrody). Niskie stężenie dopaminy powoduje także trudności z utrzymaniem koncentracji. Niski poziom tego neuroprzekaźnika wskazuje się także w przypadku zespołu niespokojnych nóg. Wynika to m. in. z roli dopaminy w zachowaniu koordynacji ruchowej i utrzymaniu prawidłowego napięcia mięśniowego.

Niedobór dopaminy – objawy

Sygnałami niedoboru dopaminy są m.in.:

  • zaburzenia i wahania nastroju,
  • przewlekłe zmęczenie,
  • poczucie napięcia,
  • zachowania prokrastynacyjne i spadek motywacji.

Nadmiar dopaminy

Nadmiar dopaminy z kolei jest przypisany m. in. do pląsawicy, charakteryzującej się nieskoordynowanymi, przypominającymi nawet taniec ruchami ciała. Wynika to m.in. ze spadku napięcia mięśniowego, co wywołuje ruchy mimowolne. Niektórzy badacze wiążą także nadmiar dopaminy ze schizofrenią.

Nadmiar dopaminy – objawy

Nadmiar dopaminy daje o sobie znać m.in. pod postacią następujących objawów:

  • nadmiar myśli,
  • omamy i urojenia,
  • zwiększona skłonność do hazardu i popadania w uzależnienia.