Cholesterol figuruje wysoko na liście wrogów zdrowia. Dużo mówi się o tym, że dla zachowania zadrowia należy unikać tłustych pokarmów i utrzymywać niski poziom cholesterolu. Powszechnie wiadomo, że tłuste posiłki prowadzą do nadwagi, a później do otyłości, a cholesterol to niezdrowy składnik diety. Ale czy wiemy o nim wystarczająco dużo? Co to jest „zły“ i „dobry“ cholesterol i jak właściwie wpływa na organizm?

Cholesterol – zbędny czy niezbędny składnik naszej diety?

Cholesterol to organiczny związek chemiczny – substancja tłuszczowa, czyli lipid – który jest niezbędny do życia. Część jest produkowana w wątrobie, a resztę należy dostarczyć wraz z pożywieniem. Cholesterol jest niezbędny do produkcji błon komórkowych, bierze udział w syntezie hormonów steroidowych, kwasów żółciowych i witaminy D. Ponadto wchodzi w skład osłonek mielinowych włókien nerwowych, co oznacza, że chroni je przed uszkodzeniami. Jest także potrzebny dla prawidłowego funkcjonowania receptorów serotoniny w mózgu.

Jak widać, cholesterol pełni w naszym ciele bardzo ważną funkcję. Dopiero zbyt wysoki poziom cholesterolu we krwi jest niebezpieczny dla zdrowia, nie jest jednak tak, że cholesterol jest czymś niebezpiecznym w każdej ilości. Poziom cholesterolu zależy od wielu czynników, m. in. od aktywności fizycznej, diety, płci i czynników genetycznych.

Co robi cholesterol w organizmie człowieka?

Cholesterol jest związkiem tłuszczowym i nie rozpuszcza się w wodzie. W związku z tym nie może być transportowany we krwi w stanie wolnym. Przemieszcza się w organizmie za pomocą białek połączonych z tłuszczami- lipoprotein. Wyróżniamy trzy frakcje cholesterolu, czyli typy lipoprotein zbudowanych z białek i tłuszczów, w zależności od ich składu: LDL, HDL i VLDL.

Jak czytać wyniki badań – co to jest zły cholesterol?

LDL- low density lipoprotein - to tzw. „zły cholesterol“, czyli proteiny o małej gęstości. Jest to główny transporter cholesterolu z wątroby do innych narządów. Lipoproteina małej gęstości jest niezbędna do życia. Problem pojawia się wtedy, gdy we krwi znajduje się ona w zbyt dużej ilości, odkłada się w ścianach tętnic, prowadząc do rozwoju zmian miażdżycowych. Miażdżyca naczyń krwionośnych może doprowadzić do udaru mózgu, choroby wieńcowej, zawału serca lub do powstania tętniaka.

Jak czytać wyniki badań – co to jest dobry cholesterol?

HDL- high density lipoprotein- to tzw. „dobry cholesterol“, czyli proteiny o dużej gęstości. Głównym zadaniem lipoproteiny dużej gęstości jest przenoszenie nadmiaru cholesterolu z tkanek do wątroby, czyli działanie przeciwne do funkcji LDL. W wątrobie HDL ulega przemianie w kwasy tłuszczowe, które dostają się do jelit. Wysokie stężenie „dobrego cholesterolu“ we krwi działa ochronnie na układ sercowo- naczyniowy, a osób z małym stężeniem tego cholesterolu dotyczy zwiększone ryzyko chorób miażdżycowych.

VLDL - very low density lipoprotein – to lipoproteina o bardzo małej gęstości. Syntetyzowana w wątrobie, transportuje triglicerydy z wątroby do tkanki tłuszczowej. Zwiększone spożycie węglowodanów prowadzi do odkładania się trójglicerydów i dalej, do wzrostu poziomu tego cholesterolu. Wysoki poziom VLDL zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia chorób układu sercowo- naczyniowego. Zwiększony poziom tej lipoproteiny występuje często u osób z zaburzeniami metabolizmu węglowodanów np. chorych na cukrzycę typu 2.

Dieta a cholesterol

Na stężenie cholesterolu w surowicy krwi duży wpływ ma dieta. Najbardziej istotna jest ilość i skład tłuszczów, ilość cholesterolu, wartość energetyczna i zawartość niektórych witamin i składników mineralnych w diecie. W regulowaniu wartości lipoprotein ważne miejsce zajmuje również aktywność fizyczna. Regularne ćwiczenia w połączeniu z dietą mogą w znaczący sposób poprawić profil lipidowy.

Zasady dietetyczne dla utrzymania prawidłowego poziomu cholesterolu pokrywają się z ogólnymi zaleceniami dotyczącymi różnorodnej diety, czyli: produkty bogate w kwasy omega-3 oraz błonnik, ograniczone spożycie alkoholu, unikanie produktów wysokoprzetworzonych typu „fast food“, utrzymywanie odpowiedniej podaży węglowodanów (nieprzekraczającej dziennego zapotrzebowania kalorycznego).

Mam „wysoki cholesterol“ - jakich produktów unikać?

Osoby z wysokim stężeniem cholesterolu we krwi a zwłaszcza jej frakcji LDL powinny ograniczyć spożycie:

  • tłustych wędlin oraz parówek, kaszanki, pasztetów,
  • sera żółtego (do 1 plasterka dziennie),
  • zup gotowanych na tłustym mięsie lub kurczaku pokrytym skórą,
  • słodyczy, zwłaszcza: wafelków, czekolady mlecznej, kruchych ciastek, cukierków z nadzieniem kokosowym, ciast pieczonych z użyciem dużej ilości jajek i masła np. sernik,
  • dużej ilości masła (ograniczyć do jednej małej łyżeczki dziennie),
  • jajek (ograniczyć do jednego jajka co drugi dzień).

Skuteczne obniżenie poziomu cholesterolu zmniejsza ryzyko wystąpienia chorób układu sercowo- naczyniowego, w tym choroby wieńcowej, zawału serca i udaru mózgu. Ogromne znaczenie ma więc przestrzeganie diety niskocholesterolowej.