Adaptogeny wpływają na funkcjonowanie całego organizmu i mogą zwiększać jego wytrzymałość na czynniki środowiskowe, takie jak stres, aura czy długotrwała i wymagająca intelektualnie praca. Słusznie kojarzą nam się z medycyną Dalekiego Wschodu, ale ich działanie nie opiera się na ludowych wierzeniach, a na naturalnych właściwościach roślin od dawna stosowanych w ziołolecznictwie.

Adaptogeny – trudna nazwa, proste działanie

Adaptogenami nazywamy grupę roślin, które charakteryzują się właściwościami sprzyjającymi minimalizowaniu negatywnych skutków stresu oraz pomagają organizmowi adaptować się do trudnych warunków środowiskowych. Stąd nazwa – chodzi o adaptację całego organizmu do niesprzyjających okoliczności i czynników.

Są nietoksyczne i wspierają odpowiedź organizmu na stresory, umożliwiając efektywne radzenie sobie ze stresem, które nie skutkuje psychicznym i fizycznym wyczerpaniem.

Moda na adaptogeny

Stosowanie tych dobroczynnych roślin dotarło do nas wraz z medycyną ajurwedyjską i zainteresowaniem kulturami Wschodu. Wiemy, że w przeszłości były stosowane w medycynach ludowych Chin i Indi, ale także w Afryce i na Syberii. W kulturze ludowej uznawane były często za rośliny magiczne, na ich bazie przyrządzano specjalne eliksiry, nierzadko dostępne tylko dla społecznej elity.

Współcześnie są dostępne w każdej aptece, m.in. pod postacią wygodnych kapsułek w suplementach diety. Jeszcze w ubiegłym stuleciu były wykorzystywane jako dodatek do diety osób szczególnie narażonych na silne bodźce stresowe i trudne warunki zewnętrzne, np. astronautów i sportowców olimpijskich.

Te „superrośliny” są dzisiaj ogólnodostępne i zalecane przez dietetyków, naukowców oraz lekarzy jako wsparcie w okresach szczególnego narażenia na niekorzystne czynniki zewnętrzne, takie jak pogoda, stres, wzmożony wysiłek fizyczny oraz intensywna praca umysłowa.

Adaptować, czyli dopasowywać

Nazwa tej grupy roślin pochodzi od łacińskiego adaptare, co po polsku oznacza „adaptować się”, inaczej przystosowywać, dostosowywać. To słowo świetnie odpowiada właściwościom roślin adaptogennych, które słyną z właściwości wzmacniających zdolności przystosowawcze organizmu do trudnych warunków. Chodzi o holistyczne uodpornianie ciała na niekorzystne czynniki zewnętrzne. Ich działanie w nauce określa się jako niespecyficzne i normalizujące, co znaczy, że ich zadaniem jest wspieranie organizmu w osiąganiu równowagi. Kluczem jest nie chwilowy „doping”, ale długotrwały balans oraz brak skutków ubocznych (przy odpowiednim stosowaniu!).

O ile zioła jako naturalne remedia są generalnie bezpieczne, przed rozpoczęciem ich stosowania zawsze warto skonsultować się z lekarzem. Adaptogeny mogą wpływać na działanie niektórych stale przyjmowanych leków, reagować z alkoholem albo nie sprzyjać kobietom w ciąży i karmiącym. Przeciwwskazaniem to stosowania danego suplementu jest też zawsze uczulenie na któryś z jego składników, czyli nadwrażliwość, która jest cechą osobniczą.

Ashwaganhda i Różeniec górski

To złoty duet roślin stosowanych razem jako wsparcie odporności organizmu na stres, a także w stanach przemęczenia, odczuwania niepokoju i spadków nastroju. Korzeń Ashwaganhdy to roślina znana przede wszystkim w medycynie ajurwedyjskiej. Cechuje się silnym działaniem antyoksydacyjnym, wykazuje też zdolności optymalizacji pracy układu hormonalnego oraz nerwowego. Poleca się ją przede wszystkim osobom aktywnym oraz zmagającym się z wahaniami hormonalnymi i kłopotami z zasypianiem.

Różeniec górski to z kolei roślina medycyny ludowej Rosji i Skandynawii, nazywana nawet „złotym korzeniem”. Z powodzeniem może zastąpić filiżankę kawy albo napój energetyczny, ponieważ dodaje energii i sił witalnych oraz poprawia samopoczucie. Wspomaga też pracę mózgu, dlatego jest polecany dla zabieganych i przepracowanych, a także przy obniżonym nastroju.

Źródła:

F. L. Dietlein, I. D. Pestov (red.), Health, Performance, and Safety of Space Crews w: Space Biology and Medicine, vol. 4, https://ntrs.nasa.gov/citations/20050220674.

A. M. Domene, Effects of adaptogen supplementation on sport performance. A recent review of published studies, „Journal of Human Sport and Excercise” 2013, 8 (4), http://rua.ua.es/dspace/handle/10045/34901.

A. Panossian, Understanding adaptogenic activity: specificity of the pharmacological action of adaptogens and other phytochemicals, „Ann N Y Acad Sci” 2017, 1401 (1), https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28640972/.

A. Panossian, G. Wikman, H. Wagner, Plant adaptogens. III. Earlier and more recent aspects and concepts on their mode of action, „Phytomedicine” 1999, 6 (4), https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/10589450/.