Zespół policystycznych jajników (Polycystic ovary syndrome, PCOS) jest najczęstszym zaburzeniem hormonalnym wśród kobiet w wieku rozrodczym. Szacuje się, że dotyczy ok. 10-15% młodych kobiet.

PCOS można rozpoznać w przypadku obecności dwóch kryteriów z trzech poniżej wymienionych (tzw. kryteria Rotterdamskie):

  1. Rzadkie owulacje lub ich brak (trudności w zajściu w ciążę)
  2. Objawy hiperandrogenizmu (wynikające z nadmiernej syntezy męskich hormonów płciowych takie jak: nadmierne owłosienie ciała – delikatny zarost na brodzie, wąsiki, łysienie typu męskiego)
  3. Obecność co najmniej 12 powiększonych pęcherzyków w jajniku stwierdzona w badaniu USG lub objętość jajników większa niż 10 cm³ (gdy wykluczone są inne patologie tj. wrodzony przerost nadnerczy, guzy hormonalnie czynne wydzielające androgeny, zespół Cushinga)

W zespole policystycznych jajników brak jest jednego, dominującego objawu. Najczęstszymi objawami są:

  • zaburzenia miesiączkowania (rzadkie, nieregularne miesiączki lub ich brak, miesiączki najczęściej bardzo obfite)
  • przedłużający się czas trwania zespołu napięcia przedmiesiączkowego
  • trądzik (trudny do wyleczenia, utrzymujący się po okresie dojrzewania)
  • łojotok (tłusta cera, skłonność do powstawania zaskórników)
  • niepłodność
  • hirsutyzm (nadmierne owłosienie ciała) lub łysienie typu męskiego
  • otyłość brzuszna
  • insulinooporność (oporność tkanek na insulinę)
  • rogowacenie ciemne skóry
  • bezdech senny (u otyłych kobiet)
  • chroniczny ból w obrębie miednicy mniejszej

Jak rozpoznać zespół policystycznych jajników?

Rozpoznanie PCOS ustala lekarz na podstawie zebranego wywiadu:

  • przebieg miesiączek, trądzik, nadmierne owłosienie ciała, skłonność do tycia, trudności w zajściu w ciążę
  • badania USG narządów rodnych
  • badania laboratoryjne (poziom hormonów, insuliny w surowicy krwi, itd.)

Zespół policystycznych jajników a skłonność do tyciaZespół policystycznych jajników sprzyja tyciu, głównie ze względu na występowanie insulinooporności i zwiększone wydzielanie męskich hormonów płciowych. Z kolei im kobieta bardziej otyła, tym większe jest zaburzenie równowagi hormonów steroidowych i częstsze występowanie cyklów bezowulacyjnych.

Leczenie zespołu policystycznych jajników

Leczenie PCOS prowadzi lekarz. Sposób terapii zależy m.in. od stopnia zaawansowania choroby i wieku pacjentki. Jeśli kobieta z PCOS jest otyła, przede wszystkim powinna zmodyfikować swój styl życia, wprowadzić dietę redukcyjną i zacząć uprawiać sport. Należy unikać tłustych i kalorycznych potraw oraz nadmiaru węglowodanów (głównie cukrów prostych). Zamiast tych produktów powinno wprowadzić się do diety więcej błonnika, białka oraz wielonienasycone tłuszcze. Istnieją doniesienia, że obniżenie masy ciała o 5%sprzyja powróceniu owulacji, zmniejszeniu objawów hirsutyzmu oraz poprawie jakości życia. W przypadku dalszego braku owulacji należy włączyć odpowiednie leczenie farmakologiczne. Gdy kobieta jest otyła, można również dołączyć leki przeciwcukrzycowe (metformina), by uzyskać lepszy i szybszy efekt terapeutyczny. Jeśli leczenie farmakologiczne nie daje zadawalającego efektu, należy rozważyć leczenie operacyjne, zazwyczaj wycięcie klinowe części jajników. Dodatkowo przy dominujących objawach hirsutyzmu można stosować dwuskładnikowe odpowiednio dobrane tabletki antykoncepcyjne (ze składnikiem hamującym syntezę hormonów męskich).

Zalecenia

Kobietom cierpiącym na zespół policystycznych jajników zaleca się przede wszystkim modyfikację diety. Głównym jej celem jest zmniejszenie masy ciała pacjentki o 5-10%. Pomoże to w zmniejszeniu poziomu estrogenów i zminimalizowaniu toczących się w organizmie stanów zapalnych. Aby to osiągnąć, należy:

  • Zmniejszyć podaż kaloryczną diety o ok. 500-600 kalorii dziennie
  • Wykluczyć z jadłospisu wszystkie słone przekąski, słodycze i mocno przetworzoną żywność
  • Jeść dużo świeżych warzyw i owoców
  • Zmniejszyć porcje posiłków, ale jeść częściej
  • Unikać podjadania między posiłkami
  • Wykluczyć z diety produkty bogate w hormony egzogenne (np. nabiał)
  • Pić odpowiednie ilości płynów (wody, naparów ziołowych)

Ważna uwaga: Zarówno nadmiar, jak i zbyt mała ilość białka w diecie może prowadzić do zaburzeń hormonalnych